مکان یابی پهنه‌های مستعد کشت زیتون، انار، مرکبات جهت برنامه ریزی صحیح کشت و منابع آب در استان کرمانشاه با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم و مهندسی آب ، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی ، دانشگاه رازی ، کرمانشاه ، ایران .

2 گروه علوم و مهندسی آب، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

چکیده

هدف: هدف از این تحقیق نیز تفکیک پهنه­های مناسب از نامناسب برای کشت باغات زیتون، انار و مرکبات و اولویت‌بندی در پهنه­های مناسب جهت برنامه‌ریزی صحیح منابع آب در منطقه است.

 روش پژوهش: در این مطالعه با استفاده از اطلاعات و نقشه­های رقومی و با تجزیه‌وتحلیل تخصصی هر لایه اطلاعاتی، بخشی از محدوده مطالعاتی را که فاقد امکانات و پتانسیل تعریف شده است از محدوده مطالعاتی حذف و اولویت‌بندی در پهنه­های مستعد ادامه پیدا کرده است. در این بخش، محیط طبیعی استان کرمانشاه یعنی عوامل اقلیمی، خاک و توپوگرافی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته­اند. ضمناً دراین‌رابطه از میان پارامترهای اقلیمی بارندگی سالانه، متوسط درجه‌حرارت سالانه، متوسط حداقل دمای سردترین ماه سال و متوسط حداکثر دمای گرم‌ترین ماه سال مورد بررسی قرار گرفته­اند. باتوجه‌به عناصر اقلیمی موردنیاز، با استفاده از نرم‌افزار  GIS و به روش درون‌یابی نقشه­های موردنیاز ترسیم و سپس با استفاده از روش Overlay نقشه مناطق مستعد کاشت و ترسیم گردیدند.

 یافته‌ها: باتوجه‌به نتایج حاصل شده می­توان استان کرمانشاه را برای کشت باغ زیتون و انار به پنج ناحیه خیلی مناسب، مناسب، نسبتاً مناسب، کمی مناسب و نامناسب و برای کشت مرکبات به سه ناحیه مناسب، نا­مناسب وغیرقابل‌کشتت تقسیم‌بندی نمود. باتوجه‌به ناحیه بندی، ناحیه خیلی مناسب برای کشت زیتون در حدود 9000 هکتار (90 کیلومترمربع) در شهرستان­های پاوه، جوانرود و ثلاث باباجانی بوده و همچنین در حدود 322400 هکتار (3224 کیلومترمربع) ناحیه مناسب کشت انار در شهرستان­های پاوه، جوانرود، ثلاث، اسلام‌آباد و گیلان‌غرب و در حدود 163800 هکتار (1638 کیلومترمربع) از اراضی نواحی شهرستان­های گیلان‌غرب، قصرشیرین و سومار در منطقه مناسب کشت مرکبات شناسائی گردیدند؛ لذا، برنامه‌ریزی مناسب کشت و منابع آب در این مناطق ضروری به نظر می­رسد.

 نتیجه‌گیری: نتایج به‌دست‌آمده حاکی از استعداد استان در تولید محصولات باغی است؛ لذا، باتوجه‌به شرایط اقلیمی مناسب موجود در سراسر استان و با برنامه­ریزی مناسب کشت و منابع آب در مناطق پهنه­بندی شده، استان کرمانشاه می­تواند در هریک از این محصولات خودکفا و صادرکننده به شهرستان­ها و استان­های هم­جوار و حتی کشور عراق باشد. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


برنا، رضا.، شبانکاری، مهران.، حلبیان، امیرحسین،. و علیزاده، افسانه. (1396). پهنه­بندی آگروکلیمایی کشت مرکبات در استان خوزستان با روش فرایند تحلیل سلسله­مراتبی AHP در محیط GIS. مجله پژوهش­های دانش­زمین، 8(29)، 54-32. https://civilica. om/doc/1266900/
برنا، رضا.، و علیزاده، افسانه. (1395). پهنه­بندی اقلیمی کشاورزی کشت مرکبات در استان خوزستان با روش فرایند تحلیل سلسله­مراتبی. نشریه هواشناسی کشاورزی، 4(1)، 21-12. https://www. grimet.ir/article54963.html
درویشیان، محمود. (1380). زیتون. نشر آموزش کشاورزی، تهران، ایران.                                  
 https://www.gisoom.com/book/1133330/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%B2%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%86/
دلیری، علی.، کاشکی، عبدالرضا.، و بروغنی، معصومه. (1395). پهنه­بندی کشت انار با استفاده از پارامترهای اقلیمی در استان خراسان رضوی. سومین کنفرانس بین المللی توسعه پایدار، راهکارها و چالش ها با محوریت کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری، تبریز، ایران. https://civilica. om/doc/640017
سبحانی، بهروز. (1396). پهنه­بندی قابلیت کشت زیتون در استان مازندران با تاکید بر داده­های مؤثر اقلیمی و فیزیوگرافی. مجله جغرافیا و آمایش شهری منطقه­ای، 25، 186-171. https://www. id.ir/paper/236718/fa
صادقی، حسین. (1381). کاشت، داشت و برداشت زیتون. نشر آموزش کشاورزی، تهران، ایران.
https://www.gisoom.com/book/1229772/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D9%88-%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%B2%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%86/
ضیائیان فیروز­آبادی، پرویز.، خالدی، شهریار.، خندان،سکینه.، و علیزاده، انوش. (1389). پهنه­بندی آگروکلیمایی مرکبات در استان لرستان با استفاده از مدل همپوشانی شاخص و منطق فازی و مقایسه مدل­ها. نشریه آمایش محیط، 3(8)، 54-21. https://www.sid.ir/paper/130549/fa
قنبری، سیروس.، و کریمی، جعفر. (1391). ارزیابی پتانسیل­های اقلیمی کشت انار در استان اصفهان با استفاده از GIS. همایش ملی انار، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران. https://civilica.com/l/4257/
کاویانی، محمدرضا.، و علیجانی، بهلول. (1379). مبانی آب و هواشناسی. چاپ دوم، انتشارات سمت، تهران، ایران. https://samta.samt.ac.ir/product/9117/
کوزه­گران، سعیده.، برهانی، رضا.، طحان، محمدرضا.، و بهدانی، ع. (1390). پتانسیل­یابی مناطق مستعد کشت انار به لحاظ پارامترهای اقلیمی با استفاده از GIS (مطالعه موردی خراسان جنوبی). همایش ملی انار، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران. https://civilica.com/doc/160735/
کیانیان، محمدکیا.، حاجی محمدی، حسن.، و رسولی، فهیمه. (1395). ارزیابی پتانسیل اقلیمی کشت انار در استان خراسان رضوی با استفاده از GIS. کنفرانس سراسری تحقیق در علوم کشاورزی و منابع طبیعی، گرگان، ایران. https://civilica.com/l/6624/
محمدی، حسین.، کاظمی، مهدی.، و گودرزی، نفیسه. (1386). کاربرد GIS در امکان سنجی کشت زیتون در استان اصفهان. مجله پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی،74، 133-123. https://www.sid.ir/paper/18769/fa
موغلی، مرضیه. (1393). امکان سنجی کشت زیتون بر اساس عوامل محیطی با استفاده از GIS در شهرستان بویر احمد. فصل­نامه جغرافیای طبیعی، 125، 54-43. https://www. id.ir/paper/18769/fa
میر موسوی، سیدحسین.، و اکبری، حمید. (1389). امکان سنجی اقلیمی کشت زیتون در استان کرمانشاه. مجله چشم انداز جغرافیایی(علمی - پژوهشی)،10، 142-121. https://www. id.ir/paper/1759
 
نظری پور، هاجر. (1392). پتانسیل یابی اقلیمی کشت انار در کوهدشت. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران. https://elmnet.ir/doc/10591354-30136
نوری، مسعود. (1383). اقلیم کشاورزی شهرستان دهلران با تاکید بر اثرات شاخص حرارتی و بارشی بر کشت چغندرقند، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی تهران، تهران، ایران. https://elmnet.ir/doc/10565352-81249
وزارت کشاورزی. (1380). آمارنامه کشاورزی سال زراعی 79-78. معاونت برنامه ریزی و بودجه، تهران، ایران.
Borna, R., & Alizadeh, A. (2016). Climatic Zoning of Citrus Cultivation in Khuzestan Province by Hierarchical Analysis Process Method. Journal of Agricultural Meteorology, 4(1),12-21. https://www.agrimet.ir/article54963.html (In Persian)
Borna, R., Shabankari, M., Halabian, A., & Alizadeh, A. (2016). Agro-climatic zoning of Citrus cultivation in Khuzestan province using AHP hierarchical analysis process in GIS environment. Earth science researches,8(29), 32-54. https://civilica.com/doc/1266900 / (In Persian)
Daliri, A., Kashki, A., & Borogheni, M. (2016). Zoning of Pomegranate cultivation using climatic parameters in Razavi Khorasan province. The third international conference on sustainable development, solutions and challenges, focusing on agriculture, natural resources, environment and tourism, Tabriz, Iran. https://civilica.com/doc/640017 (In Persian)
Darvishian, M. (2000). Olive. Gisom Publications, Tehran, Iran.                                     https://www.gisoom.com/book/1133330/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%B2%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%86 / (In Persian)
Ghanbari, S., & Karimi, J. (2012). Evaluation of the climatic potential of Pomegranate cultivation in Isfahan province using GIS. Pomegranate National Conference, Ferdowsi Mashhad university, Mashhad, Iran. https://civilica.com/l/4257/ (In Persian)
https://www.researchgate.net/publication/265025296_Land_Assessment_for_Horticulture_Pomegranate_Crop_Using_GIS_and_Fuzzy_Decision_Analysis_in_the_Sangola_Taluka_of_Solapur_District (In Persian)
Kaviyani, M., & Alijani, B. (2000). Basics of water and meteorology. Second edition. Samt Publications, Tehran, Iran. https://samta.samt.ac.ir/product/9117/ (In Persian)
Kianian, M K., Haji Mohamadi, H., & Rasoli, F. (2016). Evaluation of the climatic potential of Pomegranate cultivation in Razavi Khorasan province using GIS. National conference on research in agricultural sciences and natural resources, Gorgan, Iran. https://civilica.com/l/6624/ (In Persian)
Kozehgaran, S., Borhani, R., Tahan, M., & Behdani, A. (2011). Finding the potential of areas prone to Pomegranate cultivation in terms of climatic parameters using GIS. (Case study of South Khorasan), Pomegranate National Conference, Ferdowsi Mashhad university, Mashhad, Iran. https://civilica.com/doc/160735/ (In Persian)
Ministry of Agriculture. (2000). Agricultural statistics of the crop year 1999-1998. Department of Planning and Budget, Tehran, Iran.                          https://maj.ir/Index.aspx?page_=form&lang=1&PageID=11583&tempname=amar&sub=65&methodName=ShowModuleContent (In Persian)
Mirmosavi, S., & Akbari, H. (2010). Climatic feasibility of Olive cultivation in Kermanshah province. Geographical perspective magazine.4(10).121-142. https://www.sid.ir/paper/1759 (In Persian)
Mogheli, M. (2020). Feasibility of Olive cultivation based on environmental factors using GIS in Boyer Ahmed city. Chapter of Natural Geography, 7(125), 43-54. https://www.sid.ir/paper/18769/fa (In Persian)
Mohamadi, H., Kazemi, M., & Godarzi, N. (2007). Application GIS in feasibility study plant of olive in Esfahan province. Pajouhesh & Sazandegi, 74, 123-133. https://www.sid.ir/paper/18769/fa (In Persian)
Nazaripour, H. (2013). Climatic Potential of Pomegranate Cultivation in Kohdasht. Master's thesis, Faculty of Geography, Isfahan University, Isfahan, Iran. https://elmnet.ir/doc/10591354-30136 (In Persian)
Nori, M. (2004). The agricultural climate of Dehleran city with emphasis on the effects of thermal and precipitation index on sugar beet cultivation. Master's thesis, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. https://elmnet.ir/doc/10565352-81249 (In Persian)
Sadeghi, H. (2002). Planting, growing and harvesting olives. Agricultural education publication, Tehran, Iran.                                    https://www.gisoom.com/book/1229772/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D9%88-%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%B2%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%86/ (In Persian)
Sarayrah, H., Hayek, W., Farhan, I.,& Mohammad, W. (2024). Mapping the Future of Green Gold: GIS-Based Insights into Optimal Olive-Cultivation Areas in Jordan Amidst Climate Change. Sustainability, 16(16), 6769. https://www.mdpi.com/2071-1050/16/16/6769
Sobhani, B. (2017). Zoning of Olive cultivation capability in Mazandaran province with emphasis on effective limatic and physiographic data. Geography and regional urban planning. 25 .171-186. https://www.sid.ir/paper/236718/fa (In Persian)
 Yedage, A.,  Gavali, R., &  Jarag, A. (2013). Land Assessment for Horticulture (Pomegranate) Crop Using GIS and Fuzzy Decision Analysis in the Sangola Taluka of Solapur District. International Journal of Remote Sensing and GIS. 2(3). 104-113.
Ziyaeyan Firozabadi, P., Khaledi, Sh., Khandan, S., & Alizadeh, A. (2010). Agroclimatic zoning of citrus fruits in Lorestan province using index overlap model and fuzzy logic and comparison of models, 3(8), 21-54. https://www.sid.ir/paper/130549/fa (In Persian)